[foogallery id=”887″]

 

Για τα αγαπημένα πρόσωπα που με το φως τους,

τον κόσμο μας ζωογονούσαν.

Μην πείτε με τη θλίψη: δεν υπάρχουν πια,

Αλλά μ’ ευγνωμοσύνη: πως υπήρχαν.

                                                          Δ.Φ.

Δεν θα μιλήσω για το επιστημονικό και το συγγραφικό του έργο. Ας το κάνουν οι ειδικοί. Εγώ θα μιλήσω για έναν οραματιστή, για έναν αρχηγό και έναν άνθρωπο: τον  Γίαννη Καζάζη.

Από το 1994 και εξής σχεδίασε, οργάνωσε και διεύθυνε (με βασικούς συνεργάτες την ιστορικό καθηγήτρια Άρτεμη Ξανθοπούλου-Κυριακού και εμένα) για λογαριασμό της Συγκλήτου του ΑΠΘ, τον «ΙΑΣΟΝΑ», δίκτυο Τμημάτων Ελληνικών Σπουδών σε 16 Παρευξείνια Πανεπιστήμια. Το Πρόγραμμα «ΙΑΣΩΝ» συνέδραμε ουσιαστικά στην εδραίωση και πρακτικά  ενίσχυε τους πυρήνες ελληνικών γραμμάτων σε ΑΕΙ της νευραλγικής αυτής περιοχής, όπου άλλοτε άκμαζε η διδασκαλία της ελληνικής παιδείας.

Η Ζώη του όλη ήταν μια υπέρβαση των συνόρων και συγκαιρινών. Άνθρωπος ασύγκριτα και πολύπλευρα προικισμένος, εργασιομανής όσο λίγοι. Ένας ταγμένος υπερασπιστής της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού ιδεώδους.  Σε μία κρίσιμη για το μέλλον της Ευρώπης περίοδο, όταν διαλύονταν και χάνονταν τα μεγάλα κράτη, και στον παγκόσμιο γεωπολιτικό χάρτη γινόταν πανηγύρι από νεοσυσταθέντα διχασμένα κρατίδια, ο Γιάννης Καζάζης θεώρησε, σωστά, ότι ήταν η κατάλληλη στιγμή για να βοηθήσουμε αποφασιστικά στην ανάπτυξη των Νεοελληνικών Σπουδών στα πιο  σημαντικά Πανεπιστήμια της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Σε ορισμένα από αυτά προϋπήρχαν και άκμαζαν οι Ελληνικές σπουδές, ενώ σε άλλα χρειάστηκε να κάνουμε «πολύ ευγενική παρέμβαση» για να τα εισαγάγουμε για πρώτη φορά. Ο Γιάννης Καζάζης έβλεπε τον «ΙΑΣΟΝΑ» ως μια γέφυρα μεταξύ των πολιτισμών μας, η οποία θα βοηθούσε να συνδέσουμε την Αρχαιότητα, το Βυζάντιο και την σύγχρονη Ελλάδα, διά μέσου της λογοτεχνίας, ιστορίας, λαογραφίας, τέχνης και ό, τι άλλο συνεπάγεται η λέξη  ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ.

Ήταν τυχερός και πρόλαβε να δει το όραμά του αυτό να υλοποιείται και να φέρνει τους αναμενόμενους καρπούς. Το Πρόγραμμα «ΙΑΣΩΝ» του Α.Π.Θ. βοήθησε να δημιουργηθούν 16 έδρες ελληνικών σπουδών (μικρές και μεγάλες) σε κορυφαία ξένα πανεπιστήμια. Και όχι μόνο! Βοήθησε πρακτικά να στελεχωθούν από άριστα καταρτισμένο προσωπικό. Στα 28 χρόνια δραστηριότητάς του, ο «ΙΑΣΩΝ» συνέδραμε καθορίστηκα στην προετοιμασία 77 ξένων διδακτόρων με επιστημονικό αντικείμενο την ελληνική γλώσσα.

Θυμάμαι χαρακτηριστικά τις πρώτες ομάδες ξένων υποτρόφων στο Α.Π.Θ., τους οποίους πάντα συναντούσε ο Γιάννης και τους μιλούσε παθιασμένα για την ελληνική γλώσσα, πλάθοντας έτσι στα μυαλά των ανώριμων ακόμα παιδιών τα μεγάλα όνειρα για την μελλοντική καριέρα, με επίκεντρο τα ελληνικά γράμματα.  Τους εμψύχωνε  και τους ζωγράφιζε με την αχαλίνωτη φαντασία του το λαμπρό τους μέλλον. Σήμερα αυτά τα παιδιά είναι επικεφαλής των Τμημάτων Ελληνικών Σπουδών στις χώρες τους, διακεκριμένοι καθηγητές σε πανεπιστήμια της Ρωσίας, της Ευρώπης, και της Αμερικής, λαμπροί διπλωμάτες καριέρας, Πρέσβεις και Πρόξενοι στην Ελλάδα και στην Κύπρο, επιτυχημένοι επιχειρηματίες σε εταιρίες μικτών συμφερόντων και σε άλλους τομείς.

Δεν ήταν καθόλου εύκολο να επιτευχθούν όλα αυτά. Χρειάστηκε να γίνουν 68(!) επιτόπιες αποστολές σε χώρες και μέρη άγνωστα και πολλές φορές και επικίνδυνα για οποιονδήποτε ξένο επισκέπτη. Η τριμελή μας ομάδα  ταξιδέψε  σε μέρη όπου ακόμα δεν είχε σβήσει η φλόγα των εμφυλίων πολέμων. Ζούσαμε σε συνθήκες, τις οποίες δύσκολο μπορώ να φανταστώ πως θα άντεχε οποιοσδήποτε άλλος καθηγητής Πανεπιστημίου. Δίχως ρεύμα, δίχως θέρμανση, νηστικοί μερικές φορές… Ο Γιάννης όμως υπήρξε υπόδειγμα ενός απόλυτα αφοσιωμένου στο καθήκον του επαγγελματία. Υπερβολικά αυστηρός με τους συνεργάτες του, αλλά πολύ αυστηρότερος με τον εαυτό του. Ουδέποτε ακούσαμε τον Γιάννη είτε να παραπονιέται, είτε να γκρινιάζει· έμοιαζε με ιεραπόστολο που προχωρούσε με αυτοθυσία προς τον στόχο του, αψηφώντας τους κίνδυνους που εγκυμονούσαν. Τον έβλεπαν οι ξένοι, οι συνάδελφοι καθηγητές, ως σύμβολο και παράδειγμα του πραγματικού δασκάλου, του  μεγαλοπρεπούς διαφωτιστή. Πάντα άψογος σε ό,τι αφορούσε την εμφάνισή του, κατάφερνε να επιδρά αισθητικά και ηθικά σε όσους βρισκόταν κοντά του. Συνέδεσε το όνομά του με την έννοια του ένθερμου πατριώτη της Ελλάδος αλλά ταυτόχρονα και κοσμοπολίτη. Ήταν πλούσια αφηγηματικός. Επικοινωνούσε άνετα με Ρώσους, Γεωργιανούς, Αρμένιους, Ουκρανούς. Στο τέλος κάθε συζήτησης κατάφερνε να τους γοητεύσει όλους,  να τον θεωρούν φίλο και να διαφυλάσσουν αυτό το όμορφο αίσθημα για δεκαετίες ολόκληρες. Ποτέ δεν έλεγε “όχι” σε πρόσκληση/παράκληση για μια συνέντευξη, μια διάλεξη. Έβλεπε κάθε δημόσια εμφάνιση ως  ευκαιρία να μοιραστεί τις γνώσεις του με άλλους και να προωθήσει την ελληνική γλώσσα και πολιτισμό. Δεν ήταν απλά ένας πανεπιστημιακός, αλλά ο οικουμενικός Πανεπιστήμονας με όλη τη σημασία της λέξης.

Πολλές φορές αναρωτιόμουν: από πού πήγαζε ο θαυμασμός του για τον Αντόν Τσέχωφ; Του άρεσε να επισκέπτεται τα μέρη που συνδέονταν είτε με τον ίδιο τον Τσέχωφ, είτε με τους πρωταγωνιστές των έργων του. Τη Μόσχα,  τη Γιάλτα της Κριμαίας, την Αγία Πετρούπολη, τη Τιφλίδα, το Βατούμ …

Και τώρα το κατάλαβα… Διότι τον είχε ως ηθικό οδηγό σε όλη του τη ζωή. Ακόμα κι η γνωστή σε όλους συνήθειά του να κουβαλάει μαζί του ένα μικρό μπλοκάκι και συνέχεια να σημειώνει εκεί τις λέξεις και τις σκέψεις, την είχε και ο Τσέχωφ, όπως μαρτυρούν οι σύγχρονοί του. Αν μπορούμε να υποθέσουμε για τα πράγματα που δεν αποδεχόταν ο Τσέχοφ στην συμπεριφορά των ανθρώπων  και αλύπητα τα καυτηρίαζε στους πρωταγωνιστές των έργων του – αυτά θα ήταν η ΜΙΚΡΌΤΗΤΑ και η ΑΧΑΡΙΣΤΊΑ. Για το καθηγητή Καζάζη αυτά τα δυο ανθρώπινα “αμαρτήματα” επίσης ήταν μην αποδεκτά! Ένας από τους πολλούς χαρακτηρισμούς που έχει επικρατήσει για τον Τσέχωφ είναι  – Ο ΑΨΟΓΟΣ. Αυτό λοιπών θα πω και για τον Δάσκαλο και Φίλο μου τον Γιάννη Καζάζη. Υπήρξε για μένα προσωπικά, όπως θέλω να πιστεύω και για πολλούς συνανθρώπους μου, – ΑΨΟΓΟΣ σε όλα.

Με έναν ανεξήγητο τρόπο, μάς έδινε νέες προοπτικές,  μια θετική έκβαση των πραγμάτων, κι αυτό  μας βοηθούσε να βαδίσουμε στη ζωή με νέες δυνάμεις. Οι άνθρωποι δίπλα του αισθάνονταν πως υπάρχει μια πολύ ισχυρή πηγή φωτός, την οποία δεν τη βλέπαμε, αλλά την νιώθαμε, κι από εκεί αντλούσαμε δύναμη και παίρναμε κουράγιο. Ο Τσέχωφ κάποτε είχε γράψει, «Υπάρχει μόνο μία ηθική. Η επιθυμία να υπηρετήσεις το κοινό καλό, αυτή πρέπει να είναι η ανάγκη της κάθε ψυχής. Κι αυτή είναι η προϋπόθεση για την προσωπική ευτυχία».  Αυτό πιστεύω, ίσχυε και για τον Γιάννη Καζάζη.

Ήξερε να χαίρεται. Χαιρόταν τη ζωή, και αυτή η χαρά που ανάβλυζε από όλη του την ύπαρξη τον έκανε να ακτινοβολεί, να επηρεάζει και τους άλλους ολόγυρά του. Κι όμως, δεν σπαταλιόταν αλόγιστα μέσα στη ζωή, όπως άλλοι. Μια ανώτερη «συντηρητική λογική» κατηύθυνε τις πράξεις του. Συνδύαζε έναν παιδικό αυθορμητισμό με προγραμματισμό και περίσκεψη. Μέσα του, πότε πάλευαν πότε συνεργάζονταν ένας προικισμένος επιστήμονας κι ένας ευρηματικός διαχειριστής.

Όλη του τη ζωή υπηρέτησε τίμια το βασικό του έργο: την διατήρηση και ανάδειξη της ελληνικής γλώσσας. Όμως το πιο σημαντικό είναι ότι παρέμεινε πιστός και αφοσιωμένος στην αξιοθαύμαστη οικογένειά του και στους πραγματικούς του φίλους.

Για πολλές γενιές των νεοελληνιστών, ο Γιάννης Καζάζης θα παραμείνει  σύμβολό της καθαρής και γοητευτικής ελληνικής γλώσσας.

Είχε μελετήσει την αρχαία ελληνική τραγωδία όσο λίγοι, μα ποιός θα μπορούσε να φανταστεί ότι ό ίδιος, με την ύστατη πράξη του, θα έγραφε και θα πρωταγωνιστούσε σε μία σύγχρονη τραγωδία…

Sapienti sat…

 

Με απέραντο σεβασμό, ευγνωμοσύνη και συγκίνηση.

Ο συνεργάτης, μαθητής και φίλος,

διδάκτωρ Ρωσικής φιλολογίας, Δημήτρης  Φωτιάδης

Πρόγραμμα “ΙΑΣΩΝ” – Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης